Zebrania naukowe Katedry Edytorstwa i Nauk Pomocniczych
W badaniach nad introligatorstwem dawnych wieków skupiano się dotychczas przede wszystkim na oprawach wykonywanych na zlecenie zamożnych bibliofilów – władców, biskupów czy wysokich urzędników. Właściciel, któremu zależało na szczególnej oprawie, nabywał książki w postaci luźnych składek, a dalszą pracę zlecał introligatorowi. Istniały jednak również inne grupy odbiorców, którzy nie posiadali odpowiednich środków bądź nie przywiązywali takiej wagi do spójnego charakteru księgozbioru i nabywali książki już oprawione. Na podstawie zachowanych inwentarzy drukarzy, księgarzy i introligatorów, a także samych oprawnych ksiąg, referentka podjęła próbę udowodnienia, że wbrew często powtarzanym opiniom, w Krakowie istniał i dobrze prosperował handel książkami już oprawnymi.
Punktem wyjścia wygłoszonego referatu było pojęcie „kultury ujawniania rękopisu" oraz „kultury prezentowania i reprezentowania brulionu". Autor określił tym mianem zainteresowanie materialnymi świadectwami literackiego procesu twórczego (rękopisami, brulionami, notatnikami), traktowanymi jako specyficzny przedmiot uwagi literaturoznawczej oraz edytorskiej.
Jakkolwiek nie każdy pisarz zainteresowany jest wprowadzaniem czytelnika do swego laboratorium (i analogicznie: nie każdy czytelnik marzy o takiej sposobności, bywają czytelnicy, którzy poznawanie brulionów odczuwają jako czynność zbędną), tendencja do prezentowania i reprezentowania tzw. „przed-tekstu" dzieł publikowanych dzieł jest dziś silna (rolę katalizatora odegrała tu niewątpliwie francuska krytyka genetyczna).
Najnowsze tendencje w tej dziedzinie wyznacza niewątpliwie Internet. W przestrzeni wirtualnej pojawiają się witryny opracowane przez profesjonalne zespoły badawcze i przedstawiające reprodukcje bardzo nieraz licznych rękopisów wybitnych pisarzy XIX oraz XX wieku wraz ze stosownym komentarzem i systemem narzędzi ułatwiających studiowanie brulionu on-line.
Referent zwrócił uwagę na następujące przykłady:
W drugiej części referatu przedstawiony został wstępny projekt popularyzatorskiej witryny internetowej, prezentującej różne sposoby czytania i komentowania wiersza Prolog, ogłoszonego przez Zbigniewa Herberta w tomie Napis. Jednym z takich sposobów mogłaby być konfrontacja tekstu z jego przed-tekstową historią, w wypadku tego wiersza szczególnie ciekawą i długą (kilkunastoletnią). Ewentualna witryna zawierałaby elektroniczne reprodukcje brulionów wraz z komentarzem.
Wygłoszenie referatu było także okazją do przekazania kilku informacji na temat trzyletniego grantu NPRH, niedawno otrzymanego przez Wydział Polonistyki i kierowanego przez dra Mateusza Antoniuka (realizacja rozpocznie się w najbliższych miesiącach):
Dyskusja dotyczyła m.in.:
Referat porusza problem wydawnictw profesjonalnych w procesie kształcenia zawodowego drukarzy XIX wieku. Bardzo szybki rozwój technologii sprawił, że zdobywanie doświadczenia przez młodych adeptów czarnej sztuki było utrudnione. Mimo że w tym czasie zaczęto postulować powstanie szkół zawodowych, kształcenie nadal odbywało się w tradycyjny sposób – starsi drukarze przekazywali swą wiedzę uczniom. Było to niewystarczające, gdyż zakres materiału, jaki musieli szybko przyswoić młodzi pracownicy utrudniał opanowanie całości.
Dlatego już w pierwszej połowie XIX stulecia pojawił się pierwszy podręcznik przeznaczony dla zecerów i preserów pióra Franciszka Ząbkowskiego. Do końca wieku ukazały się drukiem jeszcze trzy opracowania na ten temat: Wartkotłocznie w szczególności oraz Słowniczek wyrażeń w zawodzie czcionkarstwa polskiego używanych i używać się mogących Jakuba Żegoty Wywiałkowskiego, a także Podręcznik dla zecerów Władysława Danielewicza. W tym czasie zaczęły także wychodzić drukiem czasopisma profesjonalne, co wskazuje, że środowisko drukarzy czuło potrzebę wydawnictw propagujących wiedzę fachową. Tematyka podręczników była bardzo rozległa Zawierała informacje z różnych dziedzin drukarstwa: składu, montażu, korekty, budowy maszyn, techniki druku oraz materiałoznawstwa. Dzięki tym tekstom można dziś dokładnie odtworzyć proces druku w dziewiętnastowiecznych drukarniach, poznać dawne technologie oraz prześledzić sposób kształtowania się książki w tym okresie.